CBSE Shemushi Sanskrit Class 9- Chapter 5- भ्रान्तो बालः – NCERT Exercise Solution (Question-Answer) 2023-24 is provided below. Total 7 Questions are in this latest NCERT Exercise (अभ्यास:) of Chapter 5- भ्रान्तो बालः, all are solved here.
1. एकपदेन उत्तरं लिखत-
(क) कः तन्द्रालुः भवति?
उत्तरम्– बालः।
(ख) बालकः कुत्र व्रजन्तं मधुकरम् अपश्यत्?
उत्तरम्– पुष्पोद्यानं।
(ग) के मधुसंग्रहव्यग्राः अवभवन्?
उत्तरम्- मधुकराः।
(घ) चटकः कया तृणशलाकादिकम् आददाति?
उत्तरम्– चञ्च्वा।
(ङ) चटकः कस्य शाखायां नीडं रचयति?
उत्तरम्- बटद्रु।
(च) बालकः कीदृशं श्वानं पश्यति?
उत्तरम्- पलायमानं।
(छ) श्वानः कीदृशे दिवसे पर्यटसि?
उत्तरम्- निदाघदिवसे।
2. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत –
(क) बालः कदा क्रीडितुं अगच्छत्?
उत्तरम्– बालः पाठशालागमनवेलायां क्रीडितुं अगच्छत्।
(ख) बालस्य मित्राणि किमर्थं त्वरमाणा अभवन्?
उत्तरम् – बालस्य मित्राणि पूर्वदिनपाठान् स्मृत्वा विद्यालयगमनाय त्वरमाणा अभवन्।
(ग) मधुकरः बालकस्य आह्वानं केन कारणेन तिरस्कृतवान्।
उत्तरम् – मधुकर: बालकस्य आह्वानं ‘मधुसंग्रहव्यग्रा’ इति करणेन तिरस्कृत्वान्।
(घ) बालकः कीदृशं चटकम् अपश्यत्?
उत्तरम्- बालक: चञ्च्वा त्रिणशलाकादिकम् आददानम् एकं चटकम् अपश्यत्।
(ङ) बालकः चटकाय क्रीडनार्थं कीदृशं लोभं दत्तवान्?
उत्तरम्– “एतत् शुष्कं तृणं त्यज स्वादूनि भक्ष्यकवलानि ते दास्यामि” इति बालकः चटकाय क्रीडनार्थं लोभं दत्तवान्।
(च) खिन्नः बालकः श्वानं किम् अकथयत्?
उत्तरम्– “रे मानुषाणां मित्र! किं पर्यटसि अस्मिन् निगाघदिवसे? इदं प्रयच्छायशीतलं तरूमूलम् आश्रयस्व। अहमपि क्रीडासहायं त्वमेवानुरूपं पश्यामि” इति खिन्न: बालकः श्वानं अकथयत्।
(छ) भग्नमनोरथः बालः किम् अचिन्तयत्?
उत्तरम्- भग्नमनोरथः बालः अचिन्तयत्- “कथमस्मिन् जगति प्रत्येकं स्व-स्वकार्ये निमग्नो भवति। न कोऽपि मामिव वृथा कालक्षेपं सहते। नम एतेभ्य: यै: मे तन्द्रालुतायां कुत्सा समापादिता”।
3. निम्नलिखितस्य श्लोकस्य भावार्थं हिन्दीभाषया आङ्ग्लभाषया वा लिखत –
यो मां पुत्रप्रीत्या पोषयति स्वामिनो गृहे तस्य।
रक्षानियोगकरणान्न मया भ्रष्टव्यमीषदपि॥
उत्तरम्- जो स्वामी (मालिक) मुझे पुत्र के तरह प्रेम से पलता है, उसके गृह की सुरक्षा के कार्य में लगे होने से मुझे थोड़ा भी नहीं हटना चाहिए। अतः हमें अपने कर्त्तव्य के प्रति हमेशा जागरूक रहना चाहिए।
4. ‘भ्रान्तो बालः’ इति कथायाः सारांशं हिन्दीभाषया आङ्ग्लभाषया वा लिखत।
उत्तरम्- ‘भ्रान्तो बालः’ इति कथायाः सारांशं हिन्दीभाषया आङ्ग्लभाषया वा यथा –
प्रस्तुत पाठ ‘संस्कृत प्रौढ़पाठावलि:’ ग्रन्थ से लिया गया है। इस पाठ में एक भ्रमित बालक का चित्रण है, जो अपने जरूरी कार्य को छोड़कर खेल-कूद में लगा रहता है। वह बालक स्कूल न जाकर, खेलने में अपना समय बिताता है। खेल-कूद के लिए वह अपने मित्रों को बुलाता है। किन्तु कोई भी उसके साथ खेलने के लिए तैयार नहीं होता। इस वजह से वह बालक निराश हो जाता है। फिर सोचता है, इस संसार में सभी अपने कार्य में व्यस्त हैं। अतः मुझे भी व्यर्थ में समय बर्बाद करने से बढ़िया, स्कूल जाना चाहिए, पढ़ना चाहिए और एक योग्य पुरुष बनना चाहिए। इस प्रकार वह बाद में महान विद्वता, प्रसिद्धि और सम्पत्ति को प्राप्त करता है।
5. स्थूलपदान्यधिकृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत –
(क) स्वादूनि भक्ष्यकवलानि ते दास्यामि।
उत्तरम्- कीदृशानि भक्ष्यकवलानि ते दास्यामि?
(ख) चटकः स्वकर्मणि व्यग्रः आसीत्।
उत्तरम्- चटकः कस्मिन् व्यग्रः आसीत्?
(ग) कुक्कुरः मानुषाणां मित्रम् अस्ति।
उत्तरम्– कुक्कुरः केषाम् मित्रम् अस्ति?
(घ) स महतीं वैदुषीं लब्धवान्।
उत्तरम्– स काम् लब्धवान्?
(ङ) रक्षानियोगकरणात् मया न भ्रष्टव्यम् इति।
उत्तरम्– कस्मात् मया न भ्रष्टव्यम् इति?
6. ‘एतेभ्यः नमः’ – इति उदाहरणमनुसृत्य नमः इत्यस्य योगे चतुर्थी विभक्तेः प्रयोगं कृत्वा पञ्चवाक्यानि रचयत।
उत्तरम् –
(i) शिवाय नमः।
(ii) वासुदेवाय नमः।
(iii) गणेशाय नमः।
(iv) गुरवे नमः।
(v) मात्रे नमः।
7. ‘क’ स्तम्भे समस्तपदानि ‘ख’ स्तम्भे च तेषां विग्रहः दत्तानि, तानि यथासमक्षं लिखत-
| ‘क’ स्तम्भः | ‘ख’ स्तम्भः |
| (क) दृष्टिपथम् | (1) पुष्पाणाम् उद्यानम् |
| (ख) पुस्तकदासाः | (2) विद्यायाः व्यसनी |
| (ग) विद्याव्यसनी | (3) दृष्टेः पन्थाः |
| (घ) पुष्पोद्यानम् | (4) पुस्तकानां दासाः |
उत्तरम्-
| ‘क’ स्तम्भः | ‘ख’ स्तम्भः |
| (क) दृष्टिपथम् | (3) दृष्टेः पन्थाः |
| (ख) पुस्तकदासाः | (4) पुस्तकानां दासाः |
| (ग) विद्याव्यसनी | (2) विद्यायाः व्यसनी |
| (घ) पुष्पोद्यानम् | (1) पुष्पाणाम् उद्यानम् |
7. (अ) अधोलिखितेषु पदयुग्मेषु एकं विशेष्यपदम् अपरञ्च विशेषणपदम्। विशेषणपदम् विशेष्यपदं च पृथक्-पृथक् चित्वा लिखत –
| विशेषणम् | विशेष्यम् | |
| (क) खिन्नः बालः | ………………………… | ………………………… |
| (ख) पलायमानं श्वानम्। | ………………………… | ………………………… |
| (ग) प्रीतः बालक: | ………………………… | ………………………… |
| (घ) स्वादूनि भक्ष्यकवलानि | ………………………… | ………………………… |
| (ङ) त्वरमाणाः वयस्याः | ………………………… | ………………………… |
उत्तरम्-
| | विशेषणम् | विशेष्यम् |
| (क) खिन्नः बालः | खिन्नः | बालः |
| (ख) पलायमानं श्वानम्। | पलायमानं | श्वानम् |
| (ग) प्रीतः बालक: | प्रीतः | बालक: |
| (घ) स्वादूनि भक्ष्यकवलानि | स्वादूनि | भक्ष्यकवलानि |
| (ङ) त्वरमाणाः वयस्याः | त्वरमाणाः | वयस्याः |
परियोजनाकार्यम् –
(क) एकस्मिन् स्फोरकपत्रे (chart-paper) एकस्य उद्यानस्य चित्रं निर्माय संकलय्य वा पञ्चवाक्येषु तस्य वर्णनं कुरुत।
उत्तरम्–
(i) ग्रामेषु गृहस्य पृष्ठतः उद्यानम् द्रष्टुं शक्यते।
(ii) जनाः प्रात:काले भ्रमणाय उद्यानं गच्छन्ति।
(iii) उद्याने विवधाः पादपाः वृक्षाः च रोहन्ते।
(iv) तत्र बालकाः क्रीडन्ति प्रसन्नाः च भवन्ति।
(v) उद्याने वृक्षेषु खगाः मधुरं कूजन्ति।
(vi) उद्याने पुष्पेषु भ्रमरा: गुञ्जन्ति।
(vii) उद्याने बहुविधाः वृक्षा: लताश्च सन्ति।
(viii) उद्यानम् गृहस्य शोभां वर्धयति।
(ix) उद्यानै: पर्यावरण-शुद्धिरपि सम्भवति।
(x) नगरेषु अपि उद्यानानि निर्मीयन्ते।
Note: Memorise any 5 sentences from given 10 sentences above.
(ख) “परिश्रमस्य महत्त्वम्” इति विषये हिन्दी भाषया आङ्ग्लभाषया वा पञ्चवाक्यानि लिखत।
उत्तरम्-
(i) परिश्रम को जीवन में सफलता की कुंजी माना जाता है।
(ii) ईश्वर भी उसी का साथ देता है जो परिश्रम करता है।
(iii) दुनिया में प्रत्येक सफल मनुष्य का रहस्य परिश्रम ही है।
(iv) विद्यार्थी जीवन में भी परिश्रम बहुत ही महत्वपूर्ण है।
(v) इसलिए प्रत्येक छात्र को पढाई में परिश्रम करना चाहिए।
👍👍👍
Hand Written Format
👍👍👍
Thanks sir ji🙏🙏🙏🙏
Thank you so much
Thanks maketoss
Thanks make toss (sir /mam)
Thank you so much Maketoss 💝
🤗
I know why you can said make toss I can support you
Because she can not know sir or ma’am s name that is why she said make toss because aap or email name is maketoss.com
Sir apna hi rakha ha make toss name to…. 🤔
nice content
Oo bhai teacher ko koi aise gaali deta hai kya
Yourself
Always respect your elders. stup*d
This is very good site fo learning
Very easy answers . Thankyou sir 😊😊😊
Bahut aacha tha sir .
Hello sir
Bosadike answer bota long h
Apke father ne teacher ko gali dena sikhaya h?
aur tere bap ne bacho ko gali dene sikhai hai
teri gand mei agg kyu lag rahi hai madarchod
Love You
Oo bhai teacher ko koi aise gaali deta hai kya
Sir please mmaf kr dijiye unhe
I love you maketoss
thnk you sir for giving me notes this heled me very much
Thank you so much 😊😊
Yha par majak cal RHA hai kya
kyu
Nhi padhai chal Raha hai
Thank you so much
Hii
These answers are very easy
Because the chapter is easy 😊
Yes very easy
Thank you mem
Thanks for giving answers 🤗🤗
Thanks for giving answers 🤗🤗
Super
Answer are toooooooooooooooo big
They are but sufficient for marks and we are in 9th standerd so i don’t think we have problem in learning them
thank you a lot
thank you maketoss
thanks a lot for the solutions. i love you make toss………….
Very good
Ithna bada message😁😁
Thanks
no! this person tell right this type of handwriting is not very attractive and so good I am don’t give recommendations to others for the Sanskrit Q and A!!!!!!!!!!!!!!!
Amazing
My exam will be held after 2 hrs
Amazing
These all answers are perfectely correct answers and thank you so much for 👍👍providing easy answers of all class 9 students
lagta he iis site ke liye kam karte ho. great.
glata kay hota ha Aur he kay hota ha vo ha hota ha
I accept your point of view dude
Nice
Hello
Where are you form
Thank you so much sir
……. Today is my exam…….. Thanks a lot of sir…….. We love u…….. God bless you a lot of sir……. ☺☺☺
👍👍👍👍🤞🤞🤞🤞👌👌👌👌🙏🏼🙏🏼🙏🏼🙏🏼✍️✍️✍️✍️🤘🤘🤘🤟🤟🤟
Fu*k all
Yourself stu*id
Thanks for providing these answers.I like this because it provides answers of the latest shemushi book.Please provide answers of Ch 3:Godohnam also.It will be more comfortable for me.Again Thanks!!
You can also see frm YouTube if u didn’t get ur answer there… ☺☺
Easy for me to learn other than school . Thank you maketoss.com
Can I have your no. I have some doupts
We can’t give our no., but you can ask your doubts at my email “askmaketoss@gmail.com”
doubt ki spelling likhna to Sikh le pahle
Doubt
Same kast
👍🏻
Nice🤚🏻
i will love to give you a advice that try to write big because i think most of the people dont see your answers because of your bad handwriting
No! It is not a bad handwriting.It can be seen easily.Don’t write comments like this.
Why I our don’t comment like this [this is a bad hand writing mean bad handwriting
bro s/he is somehow write
You are right
thank you so much maketoss.com (sir/madam) for helping me out! i have an exam and got this your work is appreciated🙏👍🎉👏
Thank you for answers This answers were helped ❤️ me alot in exam I love maketoss
THANKS SIR I LOVED IT AND FOR THIS ANSWER WERE HELPED ME ALOT IN EXAM AND TEST THANKSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS
Thanks to you
👍👍👍👍🤞🤞🤞🤞👌👌👌👌🙏🏼🙏🏼🙏🏼🙏🏼✍️✍️✍️✍️🤘🤘🤘🤟🤟🤟
Ithna bada message😁😁
excuse me aapko kya problem ho rahi hai uske Kitna Bhi Bada message bheje aapko Thodi na Piche hai Kyon aapko likhna Nahin Aata aapko likhna kar aata hai to Abhi bhejo aapko kya problem hai
Ithna beda message😂😂😁
Just kidding ok don not take in serious ok
This solution very help full for me
Thank you uuu
Good Change
Sir ye answer so cool
All these solutions are absolutely correct…Very Hard work taken…Thank you for the same..It has helped a lot..🙏🏻👍🏻👏🏻