क्रिया के मूल रूप को धातु कहते हैं। धातु तीन प्रकार के होते हैं- परस्मैपदी, आत्मनेपदी और उभयपदी। इस कक्षा में हम धातु के तीनों प्रकार पढ़ेंगे। परस्मैपदी धातु वैसी धातु (क्रिया) को कहते हैं जो कर्ता के द्वारा किया जाए और उस क्रिया का प्रभाव किसी और पर पड़े। जैसे – पठ् (पढ़ना), हस् (हँसना), वद् (बोलना), गम् (जाना) इत्यादि। आत्मनेपदी धातु वैसी धातु (क्रिया) को कहते हैं जो कर्ता के द्वारा किया जाए और उस क्रिया का प्रभाव भी उसी कर्ता पर पड़े। जैसे – सेव् (सेवा करना), वृत् (होना) लभ् (प्राप्त करना), मुद् (खुश होना) इत्यादि। जो क्रियाएँ परस्मैपदी और आत्मनेपदी दोनों प्रकार के रूप रखती है, वे उभयपदी कहलाती है। जैसे – कृ (करना), याच् (निवेदन करना), नी (लेना), दा (देना) इत्यादि।
इन धातुओं के रूप चलते हैं – पाँच लकार (According to your syllabus) और तीन वचन में।
- लट् लकार (वर्तमान काल/ Present Tense)
2. लृट् लकार (भविष्य काल/Future Tense)
3. लङ् लकार (भूत काल/Past Tense)
4. लोट् लकार (अनुज्ञा/आदेश) (permission/order)
5. विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना) Method/ possibility
Note: वैसे तो संख्या में पूरे धातु 2000 से भी ज्यादा हैं। We will cover:
उभयपदी धातु: नी-नय् (लेना),
परस्मैपदी धातु: पठ् (पढ़ना), गम्-गच्छ् (जाना), स्था-तिष्ठ (ठहरना), नी-नय् (लेना), चिन्त् (सोचना), चर् (चलना, चरना), कृ (करना), वस् (रहना), दृश् (पश्य) देखना, पच् (पकाना), पा (पिब्) पीना, ज्ञा (जानना), प्रच्छ् (पूछना)।
आत्मनेपदी धातु: लभ् (प्राप्त करना), नी-नय् (लेना), सेव् (सेवा करना), वृत् (होना), मुद् (खुश होना)
Part 1 – धातु-रूपाणि (परस्मैपदी)
पठ् (पढ़ना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पठति | पठतः | पठन्ति |
| मध्यमपुरुषः | पठसि | पठथः | पठथ |
| उत्तमपुरुषः | पठामि | पठावः | पठामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पठिष्यति | पठिष्यतः | पठिष्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | पठिष्यसि | पठिष्यथः | पठिष्यथ |
| उत्तमपुरुषः | पठिष्यामि | पठिष्यावः | पठिष्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अपठत् | अपठताम् | अपठन् |
| मध्यमपुरुषः | अपठः | अपठतम् | अपठत |
| उत्तमपुरुषः | अपठम् | अपठाव | अपठाम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पठतु | पठताम् | पठन्तु |
| मध्यमपुरुषः | पठ | पठतम् | पठत |
| उत्तमपुरुषः | पठानि | पठाव | पठाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पठेत् | पठेताम् | पठेयुः |
| मध्यमपुरुषः | पठेः | पठेतम् | पठेत |
| उत्तमपुरुषः | पठेयम् | पठेव | पठेम |
गम्-गच्छ् (जाना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | गच्छति | गच्छतः | गच्छन्ति |
| मध्यमपुरुषः | गच्छसि | गच्छथः | गच्छथ |
| उत्तमपुरुषः | गच्छामि | गच्छावः | गच्छाम: |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | गमिष्यति | गमिष्यतः | गमिष्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | गमिष्यसि | गमिष्यथः | गमिष्यथ |
| उत्तमपुरुषः | गमिष्यामि | गमिष्यावः | गमिष्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अगच्छत् | अगच्छताम् | अगच्छन् |
| मध्यमपुरुषः | अगच्छ: | अगच्छतम् | अगच्छत |
| उत्तमपुरुषः | अगच्छम् | अगच्छाव | अगच्छाम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | गच्छतु | गच्छताम् | गच्छन्तु |
| मध्यमपुरुषः | गच्छ | गच्छतम् | गच्छत |
| उत्तमपुरुषः | गच्छानि | गच्छाव | गच्छाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | गच्छेत् | गच्छेताम् | गच्छेयुः |
| मध्यमपुरुषः | गच्छे: | गच्छेतम् | गच्छेत |
| उत्तमपुरुषः | गच्छेयम् | गच्छेव | गच्छेम |
स्था-तिष्ठ (ठहरना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | तिष्ठति | तिष्ठत: | तिष्ठन्ति |
| मध्यमपुरुषः | तिष्ठसि | तिष्ठथ: | तिष्ठथ |
| उत्तमपुरुषः | तिष्ठामि | तिष्ठावः | तिष्ठामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | स्थास्यति | स्थास्यत: | स्थास्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | स्थास्यसि | स्थास्यथः | स्थास्यथ |
| उत्तमपुरुषः | स्थास्यामि | स्थास्याव: | स्थास्याम: |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अतिष्ठत् | अतिष्ठताम् | अतिष्ठन् |
| मध्यमपुरुषः | अतिष्ठः | अतिष्ठतम् | अतिष्ठत |
| उत्तमपुरुषः | अतिष्ठम् | अतिष्ठाव | अतिष्ठाम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | तिष्टतु | तिष्ठताम् | तिष्ठन्तु |
| मध्यमपुरुषः | तिष्ठ | तिष्ठतम् | तिष्ठत |
| उत्तमपुरुषः | तिष्ठानि | तिष्ठाव | तिष्ठाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | तिष्ठेत् | तिष्ठेताम् | तिष्ठेयुः |
| मध्यमपुरुषः | तिष्ठे: | तिष्ठेतम् | तिष्ठेत |
| उत्तमपुरुषः | तिष्ठेयम् | तिष्ठेव | तिष्ठेम |
नी-नय् (लेना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | नयति | नयतः | नयन्ति |
| मध्यमपुरुषः | नयसि | नयथः | नयथ |
| उत्तमपुरुषः | नयामि | नयावः | नयामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | नेष्यति | नेष्यतः | नेष्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | नेष्यसि | नेष्यथः | नेष्यथ |
| उत्तमपुरुषः | नेष्यामि | नेष्यावः | नेष्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अनयत् | अनयताम् | अनयन् |
| मध्यमपुरुषः | अनय: | अनयतम् | अनयत |
| उत्तमपुरुषः | अनयम् | अनयाव | अनयाम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | नयतु | नयताम् | नयन्तु |
| मध्यमपुरुषः | नय | नयतम् | नयत |
| उत्तमपुरुषः | नयानि | नयाव | नयाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | नयेत् | नयेताम् | नयेयुः |
| मध्यमपुरुषः | नये: | नयेतम् | नयेत |
| उत्तमपुरुषः | नयेयम् | नयेव | नयेम |
चिन्त् (सोचना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | चिन्तयति | चिन्तयतः | चिन्तयन्ति |
| मध्यमपुरुषः | चिन्तयसि | चिन्तयथः | चिन्तयथ |
| उत्तमपुरुषः | चिन्तयामि | चिन्तयावः | चिन्तयामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | चिन्तयिष्यति | चिन्तयिष्यतः | चिन्तयिष्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | चिन्तयिष्यसि | चिन्तयिष्यथः | चिन्तयिष्यथ |
| उत्तमपुरुषः | चिन्तयिष्यामि | चिन्तयिष्यावः | चिन्तयिष्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अचिन्तयत् | अचिन्तयताम् | अचिन्तयन् |
| मध्यमपुरुषः | अचिन्तय: | अचिन्तयतम् | अचिन्तयत |
| उत्तमपुरुषः | अचिन्तयम् | अचिन्तयाव | अचिन्तयाम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | चिन्तयतु | चिन्तयताम् | चिन्तयन्तु |
| मध्यमपुरुषः | चिन्तय | चिन्तयतम् | चिन्तयत |
| उत्तमपुरुषः | चिन्तयानि | चिन्तयाव | चिन्तयाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | चिन्तयेत् | चिन्तयेताम् | चिन्तयेयुः |
| मध्यमपुरुषः | चिन्तये: | चिन्तयेतम् | चिन्तयेत |
| उत्तमपुरुषः | चिन्तयेयम् | चिन्तयेव | चिन्तयेम |
चर् (चलना, चरना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | चरति | चरतः | चरन्ति |
| मध्यमपुरुषः | चरसि | चरथः | चरथ |
| उत्तमपुरुषः | चरामि | चरावः | चरामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | चरिष्यति | चरिष्यतः | चरिष्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | चरिष्यसि | चरिष्यथः | चरिष्यथ |
| उत्तमपुरुषः | चरिष्यामि | चरिष्यावः | चरिष्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अचरत् | अचरताम् | अचरन् |
| मध्यमपुरुषः | अचर: | अचरतम् | अचरत |
| उत्तमपुरुषः | अचरम् | अचराव | अचराम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | चरतु | चरताम् | चरन्तु |
| मध्यमपुरुषः | चर | चरतम् | चरत |
| उत्तमपुरुषः | चरानि | चराव | चराम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | चरेत् | चरेताम् | चरेयुः |
| मध्यमपुरुषः | चरे: | चरेतम् | चरेत |
| उत्तमपुरुषः | चरेयम् | चरेव | चरेम |
कृ (करना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | करोति | कुरुतः | कुर्वन्ति |
| मध्यमपुरुषः | करोषि | कुरुथः | कुरुथ |
| उत्तमपुरुषः | करोमि | कुर्वः | कुर्मः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | करिष्यति | करिष्यतः | करिष्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | करिष्यसि | करिष्यथः | करिष्यथ |
| उत्तमपुरुषः | करिष्यामि | करिष्यावः | करिष्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अकरोत् | अकुरुताम् | अकुर्वन् |
| मध्यमपुरुषः | अकरोः | अकुरुतम् | अकुरुत |
| उत्तमपुरुषः | अकरवम् | अकुर्व | अकुर्म |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | करोतु | कुरुताम् | कुर्वन्तु |
| मध्यमपुरुषः | कुरु | कुरुतम् | कुरुत |
| उत्तमपुरुषः | करवाणि | करवाव | करवाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | कुर्यात् | कुर्याताम् | कुर्युः |
| मध्यमपुरुषः | कुर्याः | कुर्यातम् | कुर्यात |
| उत्तमपुरुषः | कुर्याम् | कुर्याव | कुर्याम |
वस् (रहना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | वसति | वसतः | वसन्ति |
| मध्यमपुरुषः | वससि | वसथः | वसथ |
| उत्तमपुरुषः | वसामि | वसावः | वसामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | वत्स्यति | वत्स्यतः | वत्स्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | वत्स्यसि | वत्स्यथः | वत्स्यथ |
| उत्तमपुरुषः | वत्स्यामि | वत्स्यावः | वत्स्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अवसत् | अवसताम् | अवसन् |
| मध्यमपुरुषः | अवस: | अवसतम् | अवसत |
| उत्तमपुरुषः | अवसम् | अवसाव | अवसाम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | वसतु | वसताम् | वसन्तु |
| मध्यमपुरुषः | वस | वसतम् | वसत |
| उत्तमपुरुषः | वसानि | वसाव | वसाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | वसेत् | वसेताम् | वसेयुः |
| मध्यमपुरुषः | वसे: | वसेतम् | वसेत |
| उत्तमपुरुषः | वसेयम् | वसेव | वसेम |
दृश् (पश्य) देखना
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पश्यति | पश्यतः | पश्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | पश्यसि | पश्यथः | पश्यथ |
| उत्तमपुरुषः | पश्यामि | पश्यावः | पश्यामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | द्रक्ष्यति | द्रक्ष्यतः | द्रक्ष्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | द्रक्ष्यसि | द्रक्ष्यथः | द्रक्ष्यथ |
| उत्तमपुरुषः | द्रक्ष्यामि | द्रक्ष्याव: | द्रक्ष्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अपश्यत् | अपश्यताम् | अपश्यन् |
| मध्यमपुरुषः | अपश्य: | अपश्यतम् | अपश्यत |
| उत्तमपुरुषः | अपश्यम् | अपश्याव | अपश्याम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पश्यतु | पश्यताम् | पश्यन्तु |
| मध्यमपुरुषः | पश्य | पश्यतम् | पश्यत |
| उत्तमपुरुषः | पश्यानि | पश्याव | पश्याम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पश्येत् | पश्येताम् | पश्येयुः |
| मध्यमपुरुषः | पश्ये: | पश्येतम् | पश्येत |
| उत्तमपुरुषः | पश्येयम् | पश्येव | पश्येम |
पच् (पकाना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पचति | पचतः | पचन्ति |
| मध्यमपुरुषः | पचसि | पचथः | पचथ |
| उत्तमपुरुषः | पचामि | पचावः | पचामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पक्ष्यति | पक्ष्यतः | पक्ष्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | पक्ष्यसि | पक्ष्यथः | पक्ष्यथ |
| उत्तमपुरुषः | पक्ष्यामि | पक्ष्यावः | पक्ष्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अपचत् | अपचताम् | अपचन् |
| मध्यमपुरुषः | अपच: | अपचतम् | अपचत |
| उत्तमपुरुषः | अपचम् | अपचाव | अपचाम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पचतु | पचताम् | पचन्तु |
| मध्यमपुरुषः | पच | पचतम् | पचत |
| उत्तमपुरुषः | पचानि | पचाव | पचाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पचेत् | पचेताम् | पचेयुः |
| मध्यमपुरुषः | पचे: | पचेतम् | पचेत |
| उत्तमपुरुषः | पचेयम् | पचेव | पचेम |
पा (पिब्) पीना
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पिबति | पिबतः | पिबन्ति |
| मध्यमपुरुषः | पिबसि | पिबथः | पिबथ |
| उत्तमपुरुषः | पिबामि | पिबावः | पिबामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पास्यति | पास्यतः | पास्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | पास्यसि | पास्यथः | पास्यथ |
| उत्तमपुरुषः | पास्यामि | पास्यावः | पास्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अपिबत् | अपिबताम् | अपिबन् |
| मध्यमपुरुषः | अपिब: | अपिबतम् | अपिबत |
| उत्तमपुरुषः | अपिबम् | अपिबाव | अपिबाम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पिबतु | पिबताम् | पिबन्तु |
| मध्यमपुरुषः | पिब | पिबतम् | पिबत |
| उत्तमपुरुषः | पिबानि | पिबाव | पिबाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पिबेत् | पिबेताम् | पिबेयुः |
| मध्यमपुरुषः | पिबे: | पिबेतम् | पिबेत |
| उत्तमपुरुषः | पिबेयम् | पिबेव | पिबेम |
ज्ञा (जानना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | जानाति | जानीतः | जानन्ति |
| मध्यमपुरुषः | जानासि | जानीथः | जानीथ |
| उत्तमपुरुषः | जानामि | जानीवः | जानीमः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | ज्ञास्यति | ज्ञास्यतः | ज्ञास्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | ज्ञास्यसि | ज्ञास्यथः | ज्ञास्यथ |
| उत्तमपुरुषः | ज्ञास्यामि | ज्ञास्यावः | ज्ञास्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अजानात् | अजानीताम् | अजानन् |
| मध्यमपुरुषः | अजानाः | अजानीतम् | अजानीत |
| उत्तमपुरुषः | अजानाम् | अजानीव | अजानीम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | जानातु | जानीताम् | जानन्तु |
| मध्यमपुरुषः | जानीहि | जानीतम् | जानीत |
| उत्तमपुरुषः | जानानि | जानाव | जानाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | जानीयात् | जानीयाताम् | जानीयुः |
| मध्यमपुरुषः | जानीयाः | जानीयातम् | जानीयात |
| उत्तमपुरुषः | जानीयाम् | जानीयाव | जानीयाम |
प्रच्छ् (पूछना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पृच्छति | पृच्छतः | पृच्छन्ति |
| मध्यमपुरुषः | पृच्छसि | पृच्छथः | पृच्छथ |
| उत्तमपुरुषः | पृच्छामि | पृच्छावः | पृच्छामः |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | प्रक्ष्यति | प्रक्ष्यतः | प्रक्ष्यन्ति |
| मध्यमपुरुषः | प्रक्ष्यसि | प्रक्ष्यथः | प्रक्ष्यथ |
| उत्तमपुरुषः | प्रक्ष्यामि | प्रक्ष्यावः | प्रक्ष्यामः |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अपृच्छत् | अपृच्छताम् | अपृच्छन् |
| मध्यमपुरुषः | अपृच्छः | अपृच्छतम् | अपृच्छत |
| उत्तमपुरुषः | अपृच्छम् | अपृच्छाव | अपृच्छाम |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पृच्छतु | पृच्छताम् | पृच्छन्तु |
| मध्यमपुरुषः | पृच्छ | पृच्छतम् | पृच्छत |
| उत्तमपुरुषः | पृच्छानि | पृच्छाव | पृच्छाम |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | पृच्छेत् | पृच्छेताम् | पृच्छेयुः |
| मध्यमपुरुषः | पृच्छेः | पृच्छेतम् | पृच्छेत |
| उत्तमपुरुषः | पृच्छेयम् | पृच्छेव | पृच्छेम |
Part 2 –धातु-रूपाणि – आत्मनेपदी
लभ् (प्राप्त करना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | लभते | लभेते | लभन्ते |
| मध्यमपुरुषः | लभसे | लभेथे | लभध्वे |
| उत्तमपुरुषः | लभे | लभावहे | लभामहे |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | लप्स्यते | लप्स्येते | लप्स्यन्ते |
| मध्यमपुरुषः | लप्स्यसे | लप्स्येथे | लप्स्यध्वे |
| उत्तमपुरुषः | लप्स्ये | लप्स्यावहे | लप्स्यामहे |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अलभत | अलभेताम् | अलभन्त |
| मध्यमपुरुषः | अलभथाः | अलभेथाम् | अलभध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | अलभे | अलभावहि | अलभामहि |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | लभताम् | लभेताम् | लभन्ताम् |
| मध्यमपुरुषः | लभस्व | लभेथाम् | लभध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | लभै | लभावहै | लभामहै |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | लभेत | लभेयाताम् | लभेरन् |
| मध्यमपुरुषः | लभेथाः | लभेयाथाम् | लभेध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | लभेय | लभेवहि | लभेमहि |
वृत् (होना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | वर्तते | वर्तेते | वर्तन्ते |
| मध्यमपुरुषः | वर्तसे | वर्तेथे | वर्तध्वे |
| उत्तमपुरुषः | वर्ते | वर्तावहे | वर्तामहे |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | वर्तिष्यते | वर्तिष्येते | वर्तिष्यन्ते |
| मध्यमपुरुषः | वर्तिष्यसे | वर्तिष्येथे | वर्तिष्यध्वे |
| उत्तमपुरुषः | वर्तिष्ये | वर्तिष्यावहे | वर्तिष्यामहे |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अवर्तत | अवर्तेताम् | अवर्तन्त |
| मध्यमपुरुषः | अवर्तथाः | अवर्तेथाम् | अवर्तध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | अवर्ते | अवर्तावहि | अवर्तामहि |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | वर्तताम् | वर्तेताम् | वर्तन्ताम् |
| मध्यमपुरुषः | वर्तस्व | वर्तेथाम् | वर्तध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | वर्ते | वर्तावहै | वर्तामहै |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | वर्तेत | वर्तेयाताम् | वर्तेरन् |
| मध्यमपुरुषः | वर्तेथाः | वर्तेयाथाम् | वर्तेध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | वर्तेय | वर्तेवहि | वर्तेमहि |
मुद् (प्रसन्न होना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | मोदते | मोदेते | मोदन्ते |
| मध्यमपुरुषः | मोदसे | मोदेथे | मोदध्वे |
| उत्तमपुरुषः | मोदे | मोदावहे | मोदामहे |
लृट्लकारः ( भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | मोदिष्यते | मोदिष्येते | मोदिष्यन्ते |
| मध्यमपुरुषः | मोदिष्यसे | मोदिष्येथे | मोदिष्यध्वे |
| उत्तमपुरुषः | मोदिष्ये | मोदिष्यावहे | मोदिष्यामहे |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | अमोदत | अमोदेताम् | अमोदन्त |
| मध्यमपुरुषः | अमोदथाः | अमोदेथाम् | अमोदध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | अमोदे | अमोदावहि | अमोदामहि |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | मोदताम् | मोदेताम् | मोदन्ताम् |
| मध्यमपुरुषः | मोदस्व | मोदेथाम् | मोदध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | मोदै | मोदावहै | मोदामहै |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | मोदेत | मोदेयाताम् | मोदेरन् |
| मध्यमपुरुषः | मोदेथाः | मोदेयाथाम् | मोदेध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | मोदेय | मोदेवि | मोदेमहि |
सेव् (सेवा करना)
लट्लकारः (वर्तमानकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | सेवते | सेवेते | सेवन्ते |
| मध्यमपुरुषः | सेवसे | सेवेथे | सेवध्वे |
| उत्तमपुरुषः | सेवे | सेवावहे | सेवामहे |
लृट्लकारः (भविष्यत्काल:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | सेविष्यते | सेविष्येते | सेविष्यन्ते |
| मध्यमपुरुषः | सेविष्यसे | सेविष्येथे | सेविष्यध्वे |
| उत्तमपुरुषः | सेविष्ये | सेविष्यावहे | सेविष्यामहे |
लङ्लकारः (अतीतकालः)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | असेवत | असेवेताम् | असेवन्त |
| मध्यमपुरुषः | असेवथाः | असेवेथाम् | असेवध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | असेवे | असेवावहि | असेवामहि |
लोट्लकारः (अनुज्ञा/आदेश:)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | सेवताम् | सेवेताम् | सेवन्ताम् |
| मध्यमपुरुषः | सेवस्व | सेवेथाम् | सेवध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | सेवै | सेवावहै | सेवामहै |
विधिलिङ्लकारः (विधिः/सम्भावना)
| पुरुषः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| प्रथमपुरुषः | सेवेत | सेवेयाताम् | सेवेरन् |
| मध्यमपुरुषः | सेवेथाः | सेवेयाथाम् | सेवेध्वम् |
| उत्तमपुरुषः | सेवेय | सेवेवहि | सेवेमहि |
👍👍👍
Part 2
Home-Work: वैसे तो गलती होने का कोई chance ही नहीं है। फिर भी अगर कहीं भी गलती नज़र आये, तो तुरंत comment करो। ताकि इस platform को error free बनाया जाये. Thank you!
Thank you
Good
Bakwas hai yr yey