Home » Class 8 » Sanskrit Class 8 » Sanskrit Class 8 Hindi Translation » Class 8 Sanskrit Chapter 12- कः रक्षति कः रक्षितः- Hindi Translation & English Translation

Class 8 Sanskrit Chapter 12- कः रक्षति कः रक्षितः- Hindi Translation & English Translation

CBSE Ruchira Bhag 3 – Class 8 Sanskrit Chapter 12- कः रक्षति कः रक्षितः – translation in Hindi (Hindi Anuvad), हिंदी अनुवाद, Hindi meaning, Hindi arth, Hindi summary, English Translation, and English Summary are provided here. That Means, word meanings (शब्दार्थ:), अन्वयः, सरलार्थ, are given for the perfect explanation of Ruchira भाग 1 –Sanskrit Class 8 Chapter 12- कः रक्षति कः रक्षितः

द्वादश: पाठः
कः रक्षति कः रक्षितः
कौन रक्षा करता है? (और) कौन सुरक्षित है?

Translation in Hindi & English (Meaning/Arth/Anuvad)

[प्रस्तुत पाठ स्वच्छता तथा पर्यावरण सुधार को ध्यान में रखकर सरल संस्कृत में लिखा गया एक संवादात्मक पाठ है। हम अपने आस-पास के वातावरण को किस प्रकार स्वच्छ रखें तथा यह भी ध्यान रखें कि नदियों को प्रदूषित न करें, वृक्षों को न काटें, अपितु अधिकाधिक वृक्षारोपण करें और धरा को शस्यश्यामला बनाएँ। प्लास्टिक का प्रयोग कम करके पर्यावरण संरक्षण में योगदान करें। इन सभी बिन्दुओं पर इस पाठ में चर्चा की गई है। पाठ का प्रारंभ कुछ मित्रों की बातचीत से होता है, जो सायंकाल में दिन भर की गर्मी से व्याकुल होकर घर से बाहर निकले हैं-]

[The presented lesson is an interactive lesson written in simple Sanskrit keeping in mind cleanliness and environmental improvement. How should we keep the environment around us clean and also keep in mind that do not pollute the rivers, not cut the trees, but plant more and more trees and make the land green? Contribute to environmental protection by reducing the use of plastic. All these points are discussed in this lesson. The lesson begins with the conversation of some friends, who have come out of the house in the evening distraught from the heat of the day.]

(ग्रीष्मर्तौ सायंकाले विद्युदभावे प्रचण्डोष्मणा पीडितः वैभव: गृहात् निष्क्रामति)

गर्मी के ऋतु में शाम के समय बिजली की अनुपस्थिति में प्रचण्ड गर्मी से पीड़ित वैभव घर से निकलता है।

Vaibhav, who is suffering from severe heat, left the house because there was no electricity in the evening during the summer season.

वैभवः – अरे परमिन्दर्! अपि त्वमपि विद्युदभावेन पीडितः बहिरागतः?
परमिन्दर् – आम् मित्र! एकत: प्रचण्डातपकाल: अन्यतश्च विद्युद्भावः परं बहिरागत्यापि पश्यामि यत् वायुवेगः तु सर्वथाऽवरुद्धः। सत्यमेवोक्तम्

Hindi Translation:

वैभव: ओह, परमिंदर! क्या आप बिजली की कमी से पीड़ित होकर बाहर आए हैं?
परमिन्दर: हाँ मित्र ! एक तो भीषण गर्मी है और दूसरी तरफ बिजली की अनुपस्थिति लेकिन जब मैं बाहर आया तो देखता हूँ कि हवा की गति पूरी तरह से अवरुद्ध है। सच ही कहा है –

English Translation:

Vaibhav: Oh, Parmindar! Have you come out suffering from a power outage?
Parmindar: Yes friend! One is scorching heat and on the other side there is the absence of electricity but when I came out I see that the movement of the wind is completely blocked. Well said –

प्राणिति पवनेन जगत् सकलं, सृष्टिर्निखिला चैतन्यमयी।
क्षणमपि न जीव्यतेऽनेन विना, सर्वातिशायिमूल्य: पवनः ।।

अन्वयः – सकलं जगत् पवनेन प्राणिति, निखिला सृष्टि: चैतन्यमयी। अनेन विना क्षणम् अपि न जीव्यते, पवनः सर्वातिशायिमूल्य:।

सरलार्थ/Hindi Translation: सारी दुनियाँ हवा के द्वारा प्राणवान है, सम्पूर्ण सृष्टि सचेत है। इसके बिना पल भर भी नहीं जी सकते, वायु सबसे से अधिक मूल्यवान है।

English Translation: The whole world is alive with air, the whole creation is conscious. Can’t live without it even for a moment, air is most valuable.

विनयः – अरे मित्र! शरीरात् न केवलं स्वेदबिन्दवः अपितु स्वेदधारा: इव प्रस्त्रवन्ति स्मृतिपथमायाति शुक्लमहोदयैः रचित: श्लोकः।

Hindi Translation:

विनय: अरे दोस्त! शरीर से न सिर्फ पसीने की बूँदें ही बल्कि पसीने की धाराएँ बह रही है। शुक्लमहोदय के द्वारा रचित एक श्लोक स्मरण हो रहा है।

English Translation:

Vinay: Hey buddy! Not only drops of sweat but streams of sweat are flowing from the body. A verse composed by Shuklamahoday is being remembered.

तप्तैर्वाताघातैरवितुं लोकान् नभसि मेघाः,
आरक्षिविभागजना इव समये नैव दृश्यन्ते॥

अन्वयः – लोकान् तप्तै: वाताघातै: अवितुं आरक्षिविभागजना इव समये नभसि मेघाः नैव दृश्यन्ते।

सरलार्थ/Hindi Translation: दुनियाँ को गर्म लू के कहर से बचाने के लिए पुलिस वालों की तरह समय पर आसमान में मेघ दिखाई नहीं दे रहे हैं।

English Translation: To save the world from the injury of heat, clouds are not visible in the sky like policemen on time.

परमिन्दर् – आम् अद्य तु वस्तुत: एव-

Hindi Translation: परमिन्दर : हाँ, आज तो असल में ही –

English Translation: Parminder: Yes, today it is definitely –

निदाघतापतप्तस्य, याति तालु हि शुष्कताम्।
पुंसो भयार्दितस्येव, स्वेदवज्जायते वपुः।।

अन्वयः – निदाघतापतप्तस्य तालु हि शुष्कताम् याति। भयादि: पुंसो तस्येव वपुः स्वेदवत् जायते।

सरलार्थ/Hindi Translation: गर्मी की तपिश से झुलसे व्यक्ति का तालू सूख जाता है। डरे हुए मनुष्य के तरह शरीर पसीने से तर हो जाता है।

English Translation: The palate of a person who is scorched by the heat of the summer becomes dry. The body becomes perspiring like a frightened man.

जोसेफ: – मित्राणि! यत्र-तत्र बहुभूमिकभवनानां, भूमिगतमार्गाणाम्, विशेषतः मैट्रोमार्गाणां, उपरिगमिसेतूनाम् मार्गेत्यादीनां निर्माणाय वृक्षाः कर्त्यन्ते तर्हि अन्यत् किमपेक्ष्यते अस्माभिः? वयं तु विस्मृतवन्तः एव-

Hindi Translation:

जोसफ: – दोस्तों ! जहां-तहाँ बहुमंजिला इमारतों के, भूमिगत सड़कों के, खासकर मेट्रो रास्तों के, फ्लाई ओवर सड़कों आदि के निर्माण के लिए पेड़ काटे जाते हैं तो हमारे द्वारा क्या उम्मीद किया जा सकता है? हम तो भूल ही गए हैं –

English Translation:

Joseph:- Friends! Wherever trees are cut for the construction of multi-storied buildings, underground roads, especially metro roads, fly-over roads, etc. So what can we expect? We have forgotten

एकेन शुष्कवृक्षेण दह्यमानेन वह्निना।
दह्यते तद्वनं सर्वं कुपुत्रेण कुलं यथा ॥

अन्वयः – यथा कुपुत्रेण कुलं वह्निना दह्यमानेन एकेन शुष्कवृक्षेण तद् सर्वं वनं दह्यते।

सरलार्थ/Hindi Translation: जिस प्रकार एक बुरे पुत्र के द्वारा कुल का नाश हो जाता है उसी प्रकार एक सूखा पेड़ आग के द्वारा जलाए जाने पर उस पूरे जंगल को जला देता है।

English Translation: Just as a clan is destroyed by a bad son, in the same way a dry tree burns the whole forest when it is set on fire.

परमिन्दर् – आम् एतदपि सर्वथा सत्यम्। आगच्छन्तु नदीतीरं गच्छामः। तत्र चेत् काञ्चित् शान्तिं प्राप्तुं शक्ष्येम

Hindi Translation:

परमिन्दर: हाँ, यह भी बिल्कुल सच है। चलो नदी किनारे चलते हैं। वहां कुछ शांति पा सकते हैं।

English Translation:

Parmindar: Yes, this is also absolutely true. Let’s go to the river bank. We can find some peace there.

(नदीतीरं गन्तुकामा: बालाः यत्र-तत्र अवकरभाण्डारं दृष्ट्वा वार्तालापं कुर्वन्ति)

Hindi Translation: नदी किनारे जाने को आतुर बच्चे यहाँ-वहाँ कचरे के ढेर को देखकर बातें करते हैं।

English Translation: Eager to go to the river bank, the children talk looking at the garbage heaps here and there.

जोसेफः – पश्यन्तु मित्राणि यत्र-तत्र प्लास्टिकस्यूतानि अन्यत् चावकरं प्रक्षिप्तमस्ति। कथ्यते यत् स्वच्छता स्वास्थ्यकरी परं वयं तु शिक्षिताः अपि अशिक्षित इवाचराम: अनेन प्रकारेण…
वैभवः – गृहाणि तु अस्माभिः नित्यं स्वच्छानि क्रियन्ते परं किमर्थं स्वपर्यावरणस्य स्वच्छतां प्रति ध्यानं न दीयते

Hindi Translation:

जोसफ: देखो, दोस्तों, यहाँ-वहाँ प्लास्टिक की थैलियां और अन्य कचरा फेंका हुआ है। कहा जाता है कि स्वच्छता स्वास्थ्य की जननी है लेकिन इस तरह तो हम शिक्षित होते हुए भी अशिक्षित लोगों की तरह व्यवहार करते हैं
वैभव: हम घरों को रोज साफ रखते हैं लेकिन हम अपने पर्यावरण की सफाई पर ध्यान क्यों नहीं देते

English Translation:

Joseph: Look, guys, there are plastic bags and other garbage thrown here and there. It is said that cleanliness is the mother of health but in this way, we behave like uneducated people even though we are educated.
Vaibhav: We keep our homes clean every day but why don’t we pay attention to the cleanliness of our environment

विनयः – पश्य-पश्य उपरित: इदानीमपि अवकर: मार्गे क्षिप्यते। (आहूय) महोदये! कृपां कुरु मार्गे एतत् तु सर्वथा अशोभनं कृत्यम्। अस्मद्सदृशेभ्यः बालेभ्यः भवतीसदृशैः एवं संस्कारा देया:।

Hindi Translation:

विनय: देखो, देखो, ऊपर से अभी भी सड़क पर कचरा फेंका जा रहा है। (बुलाकर) मैडम! रास्ते पर मेहरबानी कीजिए यह तो बिल्कुल अशोभनीय हरकत है। हम जैसे बच्चों को आप जैसों के द्वारा ऐसे संस्कार दिए जाते हैं।

English Translation:

Vinay: Look, garbage is still being dumped on the road from above. (calling) Madam! Please be kind on the way, this is an absolutely indecent act. Children like us are given such values by people like you.

रोजलिन् – आम् पुत्र! सर्वथा सत्यं वदसि। क्षम्यन्ताम्। इदानीमेवागच्छामि।
(रोजलिन् आगत्य बालैः साकं स्वक्षिप्तमवकरं मार्गे विकीर्णमन्यदवकरं चापि सङ्गृह्य अवकरकण्डोले पातयति)

Hindi Translation:

रोज़लिन: हाँ, बेटा! बिल्कुल सच कह रहे हो तुम। मुझे माफ़ करो। मैं अभी आ रहा हूँ।
(रोसलिन आकर बालकों के साथ अपने अपने द्वारा फेके गए कचरे और रास्ते पर फैले हुए अन्य कचरे को इकट्ठा करके कचरे के डिब्बे में गिरा देती है।)

English Translation:

Roslin: Yes, son! You are telling absolutely true. I’m sorry I’m just coming
(Roslin comes and collects the garbage she has thrown and other garbage strewn on the road with the children and drops it in the dustbin.)

बालाः – एवमेव जागरूकतया एव प्रधानमन्त्रिमहोदयानां स्वच्छताऽभियानमपि गतिं प्राप्स्यति।
विनयः – पश्य पश्य तत्र धेनु: शाकफलानामावरणैः सह प्लास्टिकस्यूतमपि खादति।यथाकथञ्चित् निवारणीया एषा

(मार्गे कदलीफलविक्रेतारं दृष्ट्वा बाला: कदलीफलानि क्रीत्वा धेनुमाह्वयन्ति भोजयन्ति च, मार्गात् प्लास्टिकस्यूतानि चापसार्य पिहिते अवकरकण्डोले क्षिपन्ति)

Hindi Translation:

बच्चे: ऐसी जागरूकता से ही प्रधानमंत्री महोदय के स्वच्छता अभियान को गति मिलेगी।
विनय: देखो, देखो, वहाँ गाय सब्जी-फलों के छिलकों के साथ प्लास्टिक की थैली खा रही है। किसी तरह इसका निवारण किया जाए।

(सड़क पर केले बेचने वालों को देखकर बच्चे, केले खरीदकर गाय को खिलाते हैं और प्लास्टिक की थैलियों को सड़क से उठाकर ढके हुए कचरे के डब्बे में डाल देते हैं)

English Translation:

Children: Only with such awareness will the cleanliness drive of the Prime Minister gain momentum.
Vinay: Look, there the cow is eating a plastic bag with peels of vegetables and fruits. It should be resolved somehow.

(Seeing banana vendors on the street, children buy bananas to feed to cows and pick up plastic bags from the street and put them in covered dustbins)

परमिन्दर् -प्लास्टिकस्य मृत्तिकायां लयाभवात् अस्माकं पर्यावरणस्य कृते महती क्षतिः भवति। पूर्व तु कार्पासेन, चर्मणा, लौहेन, लाक्षया, मृत्तिकया, काष्ठेन वा निर्मितानि वस्तूनि एव प्राप्यन्ते स्म। अधुना तत्स्थाने प्लास्टिकनिर्मितानि वस्तूनि एव प्राप्यन्ते
वैभवः – आम् घटिपट्टिका, अन्यानि बहुविधानि पात्राणि, कलमेत्यादीनि सर्वाणि तु प्लास्टिकनिर्मितानि भवन्ति।
जोसेफ: – आम् अस्माभि: पित्रो: शिक्षकाणां सहयोगेन प्लास्टिकस्य विविधपक्षा: विचारणीया:। पर्यावरणेन सह पशव: अपि रक्षणीया:। (एवमेवालपन्तः सर्वे नदीतीरं प्राप्ता:, नदीजले निमज्जिता: भवन्ति गायन्ति च-

Hindi Translation:

परमिंदर: प्लास्टिक के मिट्टी में न घुल पाने से हमारे पर्यावरण को बहुत नुकसान पहुंचाता है। पहले तो कपास, चमड़ा, लोहा, लाख, मिट्टी या लकड़ी से बनी वस्तुएँ ही उपलब्ध थीं। अब उनके जगह केवल प्लास्टिक निर्मित उत्पाद ही उपलब्ध हैं।
वैभव: हाँ, घड़ी
का पट्टा, और भी बहुत से बर्तन, कलम आदि सब तो प्लास्टिक के बने हैं।
जोसफ: हां, हमारे द्वारा अभिभावक और शिक्षकों की सहयोग से प्लास्टिक के विभिन्न पहलुओं पर विचार करना चाहिए। पर्यावरण के साथ-साथ जीव-जंतुओं की भी रक्षा करनी चाहिए। (इस प्रकार वार्तालाप करते हुए सभी नदी के तट पर पहुँचे, नदी के जल में डुबकी लगाई और गाते हैं

English Translation:

Parmindar: Due to the non-dissolving of plastic in the soil, it harms our environment a lot. Earlier only articles made of cotton, leather, iron, lac, clay, or wood were available. Now only plastic-made products are available in their place.
Vaibhav: Yes, watch straps, many other utensils, pens, etc. are all made of plastic.
Joseph: Yes, we should consider different aspects of plastic in collaboration with parents and teachers. Along with the environment, living beings should also be protected. (Having thus talked, all reach the bank of the river, take a dip in the river, and sing

सुपर्यावरणेनास्ति जगतः सुस्थितिः सखे।
जगति जायमानानां सम्भवः सम्भवो भुवि ॥

अन्वयः – सखे सुपर्यावरणेन जगतः सुस्थितिः अस्ति। जगति जायमानानां सम्भवः भुवि सम्भवो अस्ति।

सरलार्थ/Hindi Translation: दोस्तो, दुनिया अच्छे पर्यावरण के द्वारा ही जगत अच्छी स्तिथि में है। संसार में जन्म लेने वालों की संभावना पृथ्वी पर ही संभव है।

English Translation: Friends, the world is in good condition only because of good environment. The possibility of those who are born in the world is possible only on earth.

सर्वे – अतीवानन्दप्रदोऽयं जलविहारः।

Hindi Translation:

सभी: बहुत ही आनन्द प्रदान करने वाला है यह पानी में तैरना।

English Translation:

All: It is very enjoyable to swim in the water.

Sanskrit class 8 Chapter 12- कः रक्षति कः रक्षितःHindi translation ended here!👍👍👍

Sanskrit Grammar Class 8

👍👍👍

9 thoughts on “Class 8 Sanskrit Chapter 12- कः रक्षति कः रक्षितः- Hindi Translation & English Translation”

Leave a Comment

error: